Bir Penguen Hikayesi - Linux
Bilgisayar dünyasında yıllar önce atılan tohumların yeşermesi ve meyvelerini vermesi. Yeni bir işletim sisteminin doğuşu. Sevimli, minik bir penguenin hikayesi. Bu penguenin adı “Linux”.
1960’lı yılların sonlarına doğru Multics projesi adı altında General Electric, AT&T Bell Laboratories ve MIT (Massachusetts Institute of Technology) de yeni bir işletim sisteminin doğum sancıları başladı. Bu çalışmaların sonucu olarak 1969 yılında AT&T Bell laboratuvarlarında Ken Thompson ilk UNIX işletim sistemini geliştirdi. Unix mini bilgisayarlar üzerinde, çok işlevcili ve çok kullanıcılı yapıda oluşturuldu. 1970 yılında Dennis Ritchie, C programlama dilini geliştirdi ve Unix, C ile yeniden derlendi. C programlama dilinin en büyük avantajı, program komutları ile donanımlara doğrudan erişebilmesiydi. Daha sonraki yıllarda POSIX (Portable Operating System Interface for Computer Environments) standardı olarak adlandırılan yapı ile Unix, hiç bir değişiklik yapılmadan ya da çok küçük değişikliklerle yeniden derlenerek değişik bilgisayarlarda çalışabilecek yapıya kavuşmuş oldu.
İlk yıllarda Unix işletim sistemi üniversitelerde ücretsiz olarak dağıtılmakta ve kullanılmaktaydı. Fakat 1972 yılında Bell Labs ilk resmi Unix sürümünü duyurdu ve lisans hakkını aldı. 1975 yılında Berkeley (University of California) BSD (Berkeley Software Distribution) adı altında kendi Unix işletim sistemini duyurdu. 1980 yılında Microsoft firması PC tabanlı Unix versiyonu olan Xenix’i geliştirdi. 1982 yılında AT&T tarafından ticari Unix sürümü olan System 3 (daha sonradan takip eden System V) geliştirildi. Daha sonraki yıllarda değişik kuruluşlar, özellikle kendi sistemleri üzerinde çalışabilecek kendi Unix işletim sistemlerini geliştirdi. (Novell firması tarafından NetWare sistemlerde çalışabilen UnixWare, IBM iş istasyonlarında çalışabilecek AIX, Macintosh sistemlerde çalışabilecek AUX, Sparc sistemlerde çalışabilecek Solaris, … v.b.) Böylece PC tabanlı sistemlerde çalışabilecek bir Unix işletim sistemine olan ihtiyaç gündeme geldi.
1991 yılında Univeristy of Helsinki’de öğrenci olan 21 yaşındaki Linus Torvalds, kendi PC tabanlı sisteminde ve evinde kullanabileceği bir Unix işletim sistemi düşüncesini ortaya attı. O yıllarda PC tabanlı sistemlerde Andrew Tanenbaum tarafından geliştirilen Minix programı ile Unix işletim sisteminin bazı özellikleri kullanılabiliyordu. Linus, Minix kullanıcıları için, PC tabanlı ve daha verimli Unix işletim sistemi olan Linux’u geliştirdi ve 0.11 sürümünü bütün dünyaya duyurup geliştirilmesi yönünde destek çağrısında bulundu. Bu çağrı beklenenin çok çok üzerinde bir ilgi gördü ve geliştiriciler fikirlerini ve gelişmelerini paylaşmaya başladılar. Linux’un ilk hali sadece PC tabanlı sistemlerde Unix işletim sisteminin bazı temel işlevlerini gerçekleştirebilirken, bütün bu gelişmeler sonucunda bugün değişik platformlarda, hem Unix hem Windows ortamındaki işlevleri gerçekleştirebileceğiniz başlı başına bir işletim sistemi haline gelmiştir.
Bir işletim sistemi temel olarak, belli girdileri alıp, derleyip sonuçlarını üreten program olarak tanımlanabilir. İşletim sistemi, çekirdek (kernel), kabuk programı (shell), dosya yapısı (file structure) ve uygulamalardan (utilities) oluşur. Kabuk programı kullanıcı ile işletim sistemi arasında bir arayüz oluşturur. Kabuk programı kullanıcıdan komutları alır ve çalıştırılmak üzere çekirdeğe yönlendirir. Dosya yapısı bilgilerin hangi yapıda oluşturulacağını ve depolanacağını belirler. Dizinler, dosyalar ve alt dizinlerden oluşurlar. Uygulamalar ise editörler, derleyiciler gibi özel işlevleri yerine getiren programlardır.
Microsoft MS-DOS işletim sistemi, tek kullanıcılı ve tek işlevcili yapıda geliştirilmiştir. Microsoft’un bazı işletim sistemleri (Win3x, Win9x) DOS tabanlı olduğu için bu yönde sınırlamaları vardır. Fakat Linux işletim sistemi oluşturulurken çok kullanıcılı ve çok işlevcili yapıda ve POSIX uyumlu olarak geliştirilmiştir. Bu özelliğinden dolayı geliştirilen uygulamalar ve grafik arayüz özelliğiyle, istenirse kişisel iş istasyonu olarak kullanılabileceği gibi, Internet üzerinde FTP (dosya transfer protokolü) , WWW (web sunucusu), MAIL (elektronik posta sunucusu), veritabanı sunucusu gibi yoğun ve çok kullanıcılı sunucu olarak da kullanılabilir.
Linux, dünya çapında pek çok kişi, kuruluş ve gruplarca artan bir hızla geliştirilmekte ve ücretsiz olarak dağıtılmaya devam etmektedir. GPL (Gnu Public Licence) lisansı ile oluşturulan Linux işletim sisteminde çalışabilecek pek çok program Internet üzerinde ücretsiz ve açık kaynak kodlu olarak sunulmaktadır. Bunun yanında Internet üzerindeki gücü ile hem Unix uyumluluğu ve güvenilirliği, hem de grafik arayüz (Windows) desteği ile kullanıcılara sunulmaktadır. Bütün bu çalışmalar sonucunda değişik kuruluşlar kendi Linux sürümlerini geliştirerek Internet üzerinden sunmaktadır. En çok kullanılan Linux sürümleri arasında RedHat, Slackware, Mandrake, Suse, Debian, Caldera, TurboLinux başta gelmektedir.
Türkiyede Linux alanında kişiler ve firmalar bazında çalışmalar yapılmaktadır. “Türkiye Linux Kullanıcıları Derneği” ilk Türkçe Linux projesini “TURKUAZ” ile başlatmıştı. Fakat bu proje şu an faaliyet göstermemektedir. Gelecek A.Ş bu alanda çalışmalarını sürdürmekte, Türkçe arayüzlü ve Türkçe destekli Gelecek Linux işletim sistemini kullanıcılara sunmaktadır.
Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı olarak “ODTÜ’de Linux PC Salonlarının kurulması ve yaygınlaştırılması” projesi çerçevesinde, ilk adım olarak Fizik Bölümünde Bilgi İşlem Daire Başkanlığı Bilgisayar Salonlarında 8 adet P-IV 1500Mhz 128MB IBM NetVista sistem üzerinde Türkçe destekli (Türkçe yazıp, Türkçe yazıcı çıktısı alabileceğiniz), GPL ve ODTÜ lisanslı pek çok uygulama çalıştırabileceğiniz Linux sistemlerini kullanıma sunulmuştur. Gelişmeler ve artan talepler doğrultusunda bu sayının artırılması ve yaygınlaştırılması planlanmaktadır.
Linux kullanmanız için sizlere bazı önemli nedenler;
Ücretsiz bir işletim sistemi
Yüzlerce sürüm ve milyonlarca kullanıcı
Düşük donanım konfigürasyonlarında ve değişik platformlarda çalışabilme
Güvenli ve virüs tehlikesi olmayan bir ortam
Değişik modlarda ihtiyaca göre çalıştırılabilme
Alternatifi olan açık kaynak kodlu programlar ile kişiselleştirebilme seçeneği
Grafik arayüzde kolay kurulum ve sistem yönetimi
Windows ile aynı disk üzerinde kurulabilme ve çalışabilme imkanı
Windows programlarına ve dosyalarına erişim desteği
Büyük firmalar (IBM, SUN, Oracle, Netscape …) tarafından destek ve program geliştirme
Güçlü derleyiciler ve program geliştirme araçları
Linux ile İlgili Internet Siteleri
Linux sürümlerine ftp://ftp.metu.edu.tr/pub/linux adresinden ulaşabilir, dilerseniz Internet üzerinden kurulum gerçekleştirebilir ya da var olan iso-cd imajlarını kopyalayarak CD’den kurulum yapabilirsiniz.
Linux sürümlerinin Internet siteleri:
http://www.gelecek.com.tr
http://www.mandrake.com
Linux haber siteleri:
http://www.linux.org.tr
http://www.linuxworld.org
http://www.linuxgazette.com
Linux uygulama / arşiv siteleri:
http://www.kernel.org
http://www.linuxdoc.org
http://www.gnu.org
http://www.linuxapps.com
http://www.rpmfind.net
Özgür, güvenli, sürekli gelişen, Internet üzerinde son derece güclü bir ortamda çalışmak ve kendi sınırlarınızı aşmak istiyorsanız sizleri de minik penguenle tanışmaya davet ediyoruz. “Linux Dünyasını Keşfe Hoşgeldiniz”.
Selçuk Han AYDIN
http://cisn.odtu.edu.tr/2002-6/linux.php
-