D Programlama Dilinin Tanıtılması
Bu yazıyı yazma sebebim, bu programlama dilinin yönetim kurulundaki sekreterinin de bir Türk olması ve programlama diline katkı yapan ve hala kullanan onca Türk olduğu halde bu programlama dilinden, Türkiye ‘de yaşayan ve bilgisayar yazılımcılığı ile uğraşan insanların haberlerinin olmamasıdır. Bu programlama dilinin Türkçe desteği sayesinde Türkçe yazılan tanımlamalar sorunsuzca kullanılır. (* 
.
D-programlama dili, yazılım üretmek için geliştirilmiş derlenen bir bilgisayar programlama dilidir. Dilin desteklenmesi görevini ise Dlang Foundation(D Dili Vakfı) yapmaktadır. Bu programlama dilinden yararlanabilmek için tavsiye edilen derleyici ise DMD( Digital Mars D Programlama Dili Derleyicisi) ‘dir.
DMD ‘yi Pardus için kurmak istiyorsak dlang.org internet sitesindeki “ Download DEB File” yazısına tıklamamız ve indirilen dosyaya çift tıklayıp açmamız yeterlidir. Bu işlem, DMD ‘nin Pardus’a kurulmasını sağlayacaktır.
Kurulumu bu kadar basit olan bir derleyicinin kullanılması ise bu derleyiciyi kullanarak uzmanlaşan kişinin tecrübesine bağlıdır. Şunu da söylemem gerekir ki ben de bu programlama dilini öğrenme aşamasındayım. Ancak o dilin kendi sitesine dönersek Resources(Kaynaklar) sekmesine tıklayınca görünen Books sekmesine tıklayınca orada bu programlama dilini sıfırdan öğrenmek isteyenler için tavsiye edilen, İngilizce yazılmış, Programming in D ( D Programlama Dili) isimli, yazarı bir Türk olan Ali ÇEHRELİ ‘nin kitabını görürsünüz.
Programming in D ‘yi okumak için The online book yazan bağlantıya tıklanır. Açılan kitap İngilizce dilindedir. Açılan kitabın Türkçe ‘sini elde etmek için This book in Turkish/Bu kitabı, Türkçe Dilinde Oku bağlantısına tıklanmalıdır. Kitabın yazarı Ali ÇEHRELİ (bazılarımız ona Ali hoca diyor) ‘nin anlattığına göre onun kitabı önce Türkçe dilinde yazılmış; ardından İngilizce ‘ye çevrilmiştir. Aziz dostlarım, dikkat ediniz burada bir mantık hatası yoktur! Ali hoca ve arkadaşları, bu programlama dilinde bir ışık görmüşler ve bu kitabın önce Türkçe ‘sinin yazılmasını istemişlerdir.
İnternet olmadan da kitabı okumak için, pdf, epub gibi eşitli dosya uzantı seçenekleriyle de bilgisayara indirilebilir. Kitabın son bölümü, sorulan alıştırmaların çözümünü ve yazılım dünyasında kullanılan İngilizce terimlerin Türkçe karşılıklarını yazar. Bu sayede okuyucunun kitabı bitirdiğinde ileri seviyedeki kaynaklardan yararlanması için bir temel teşkil etmiş olur.
Arkadaşlar, sözümü fazla uzatırsam bu yazıyı okunaklı kılmayacağını tahmin ediyorum. Bu sebeple ben bu programlama dilini nasıl kullandığıma geçeyim:
Ben hem bir metin düzenleyici, hem de bir geliştirme ortamı olarak Geany uygulamasını kullanıyorum. Eğer bilgisayarınızda yoksa onu Pardus Yazılım Merkezi ‘nden indirebilirsiniz.
Geany uygulamasını açıyoruz:
Sol üstteki Dosya > Yeni > uzantısı .d olacak şekilde bir dosya ismi yazıyoruz. Ben, kaynakKod.d olarak dosya ismi verdim.
Dosya isminden sonra şimdi de Geany yazılım geliştirme ortamımızı ayarlayalım. Bunun için Geany ‘de üstte bulunan Proje sekmesine tıklıyoruz. Ardından özellikler ‘i tıklıyoruz. İnşa et ‘i seçiyoruz. Derleyici yazan kısmın belirttiği yeri dmd -w -de -unittest -c “%f” olarak değiştiriyoruz. İnşa et ‘in belirttiği yeri dmd -w -de -of"%e" “%f” yazarak değiştiriyoruz. Bunların sayesinde D programlama dilinde herhangi değişen bir kural varsa onun bize bildirilmesini sağladık.
Ayarlamalarını yapıp TAMAM 'a basıyoruz. Şimdi de d programlama dilini tanıtma konumuza örnek olarak basit bir program oluşturalım:
import std.stdio;
void main() {
write(" d "); /* d dizgisi*/
writeln(" --------> Göster bakalım."); /* Göster bakalım dizgisi.*/
writeln(" "); /*Dizgi olarak boşluk var.*/
}
Olarak yazdık ve derlenmesi için kahverenkli köprü simgesine ya da F9 ‘a basılır ve çalıştırılması için dişli simgesine basılır ya da klavyeden F5 ‘e basılır.
Bu program hakkında yapılabilecek yorumlar:
import kelimesi kütüphaneleri dahil eder. Yukarıdaki örnekte standart kütüphanenin standart giriş/ çıkış modülünün dahil edilmesi gösterilmiştir.
Ve dikkat edildiyse void main() yazılan main fonksiyonunun kullanılan satırın haricinde diğer satırların sonunda hep noktalı virgül vardır.
Çıktıda görünen “ d --------> Göster bakalım. “ ı ben programımda gösterilmesini istediğim için yazdım.
Programın kodlarındaki write( ); işlevinin görevi, içine yazılan karakteri aynı satırda göstermektir.
Ayrıca, writeln( ); işlevinin görevi, içine yazılan karakteri aynı satırda yazdırıp, writeln( ) ‘dan sonra gelen ekranda gösterme görevinde olan başka bir işlev varsa onu da bir aşağı satırdan işini yapmasını sağlamaktır.
Program, bir kural olarak kodlarınındaki void main( ) işlevinin kıvırcık parantezleri arasında( { …; }) yazılır.
Bilgisayar programcılığı geçmişi olan arkadaşlarım, belki bu dar açıdan bakıldığında D-programlama dili C-programlama diline benziyor yorumu yapabilirler. Aslında D-programlama dili C, C++, java, vb. Diğer bir çok dildeki, o programlama dillerinden gelen “ geçmişiyle yüzleşmek ” tabirini kendi içinde daha da azaltıp daha rahat yazılıp ve daha kolay okunup; daha süratli çalışan yazılım yapmak, günümüzün teknolojisinden daha iyi yayarlanmayı amaçlar. Ayrıca, onunla programlama yaparken bazı programlama dillerini de çeşitli yöntemlerle kendi içinde kullandırmayı geliştirmeye devam ediliyor.
D Programalama Dilinin Öğrenme Ve Tartışma Kaynakları
Ben, bu dil için öğrenme kaynağı olarak Ali ÇEHRELİ hocanın arkadaşlarıyla beraber bir motivasyonla yazdığı “D Programlama Dili” kitabını kullanıyorum. Kitap için o kadar emek sarfedilmiş ki kitabın sayfalarının fazla olması sebebiyle kitabı bir fotokopicide dört ayrı yaylı ciltte yaptırarak kullanıyorum. Henüz sayfa yetmişikiye geldim. Ama öğrenmeye devam etmek istiyorum. Çünkü d programlama dilini öğrenmek isteyenler yalnız başlarına bırakılmamışlar. Hemen bir açıklama getireyim:
D programlalama dilinin internet sitesinde görünen Community(Topluluk) sekmesine tıklanır. Daha sonra görünen Forum sekmesine tıklanır. Açılan sayfanın en altında Turkish(Türkçe) dilini kullananlar için Duyuru ve Genel isimli iki tane grup yer alır.
Genel kısmında; d programlama dilini kullanırarak yapılan çalışmalar hakkında bilgiler, teknik destek, kullanıcı yardımı ve arkadaşlık konuları gibi başlıklarda sohbetler açılır. Orada Salih DİNÇER hocamız gibi insanların da eğlenceli ve kendilerinin ne kadar akıllı bir insan olduklarını belli eden konu başlıkları bulacağınızı düşünüyorum. Örneğin SONY(Siz Olsanız Ne Yapardınız?) gibi.
Duyuru kısmında ise; d programlama diline getirilen yeni kuralların ilanı, internet üzerinden ya da birebir görüşerek yapılacak buluşma ya da sohbetlerin ilanı ve sohbetlerden çıkarılan sonuçlar yer alır.
İngilizce bilenler için D programlalama dilinin internet sitesine girilmesinden itibaren, biraz etrafı dolaştıkça, d programlama dilinin konferans duyuruları ve kayıtları gibi daha fazla kaynak bulacaklarını söylemek isterim. Dlang Foundation (D Dili Vakfı) 'un düzenlediği konferansa bir örnek olarak, Ali hocanın bir konfeans kaydı: burada var.
Sonuç olarak; D-programlama dili, Türkçe’nin harflerini olduğu gibi kabul eden, çağımızın bilgisayar programlama dillerinden biridir. Diğer programlama dilleriyle yapılan her çalışma bununla da yapılabilir ve zaten yapılmaktadır. 16 bitlik gömülü sistemlerden, …, internet sunucularında barındırılacak yazılımlara kadar geniş bir yelpazede, kullanıcıları için geliştirilmeye devam etmektedir. Ek olarak Türk kullanıcılarını da destekleyen açık kaynaklı, programlarını hızlı yürüttüren bir bilgisaayar programlama dilidir. Yazılımcılığa ilgi duyan ve yazılımcılığı meslek olarak yapan ya da yazılımcılık eğitimi alanların da d programlama dilini kullanmalarının yararlı olduğu görüşündeyim . (*
Hayırlı çalışmalar, mutlu yarınlar dilerim.
İsmail Emre ARIKAN.
Ek Not: Pardus yazılım merkezinde bulunan bir uçbirim uygulaması olan Tilix programı da kaynak kodlarına bakıldığında %97 oranında D programlama dili ve GTK beraber kullanılarak hazırlanmıştır. Kaynak için bakınız.
Çeşitli grafik kullanıcı arayüzleriyle kullanmak için şuraya bakınız.
D programlama dilini kullanan şirket, vakıf gibi kuruluşların listesi için bakınız.
D programlama dili ile yapılmış açık kaynaklı çalışmalardan bazılarının kaynak kodlarının listesi için şuraya bakınız.
Raylib video oyunları için geliştirilmiş, grafik ve ses kütüphanesinin kullanıldığı oyun çalışmaları için buraya, ek belgeler için şuraya ve şuraya da bakabilirsiniz.
Soruyu evet, olarak cevaplıyorsanız, yorumunuzu da yazınız.
)
